Haftanın Kitabı'nda Ceyhan Usanmaz, kişisel gelişim kitabı kılığına girmiş siyasi bir manifesto olarak nitelendirdiği Jenny Odell'ın "Hiçbir Şey Yapmama Kitabı" üzerine konuşuyor.
"Hemen her günü bu kitabı yazmaya harcadığım yaz boyunca bazı arkadaşlarım Hiçbir Şey Yapmama Kitabı denen bir şey üzerinde böyle harıl harıl çalışmamı espri konusu yapmıştı."
Yukarıdaki alıntıdan da anlaşılacağı gibi, Jenny Odell'in Hiçbir Şey Yapmama Kitabı isimli çalışması, daha en başta, yazma aşamasından başlayarak 'çelişkilerle' dolu bir kitap! Üstelik, harıl harıl çalışarak ortaya çıkarılan Hiçbir Şey Yapmama Kitabı tam olarak hiçbir şey yapmamayı değil, aksine, bir eylem planı çerçevesinde hareket etmesi gerektiğini anlatmaya çalışıyor okuruna. Diğer bir deyişle, yine 'zorlu' bir süreç bekliyor bizi; Jenny Odell'in de altını çizdiği gibi, "Hiçbir şey yapmamaktan daha zor bir şey yoktur."
Hayatı bir araçtan daha fazlası olarak görenler için bir kılavuz olarak nitelendirilebilecek Hiçbir Şey Yapmama Kitabı'nda, 'dikkat ekonomisi'ne dikkat çekiyor Jenny Odell. "Gerek toplumsal gerek ekolojik bakış açısından 'hiçbir şey yapmama'nın en büyük hedefinin, odağımızı dikkat ekonomisinden söküp almak ve kamusal, fiziksel bir âlemin toprağına yeniden dikmektir." Yani, iki aşamalı bir eylem planı söz konusu. İlk olarak dikkat ekonomisinden kopmak ve ikinci olarak da, başka bir şeye yeniden bağlanmak. İşte o 'başka şey' de, zaman ve mekân. Dikkatimizi geri çekmeyi ve bu dikkati hem bireysel hem kolektif anlamlı kimlikler kurabileceğimiz biyolojik ve kültürel ekosistemleri geri kazanmak amacıyla kullanmayı öneriyor.
İşin kolayına kaçarak, kötülüğün kaynağı olarak interneti veya sosyal medya fikrini öne sürmüyor Jenny Odell; ona göre kötülüğün asıl kaynağı, ticari sosyal medyanın işgalci mantığı ve bizi endişe, haset, dikkat dağınıklığı konumunda tutarak kâr elde etmeye çalışması. Peki bundan nasıl kurtulacağız? Örneğin, bulunulan yerde direnişi öneriyor Jenny Odell; yani insanın kendisini kapitalist değer sistemi tarafından kolayca ele geçirilemeyecek bir şekle sokmasını. Ama buradan, bir dünyadan kopuş anlamı çıkarmıyor. Kitabın ikinci ve üçüncü bölümünün bu 'çelişkiye' yönelik örneklerle dolu olduğunu söylemekle yetinelim. (Melville'in "Yapmayacağım," yerine, "Yapmamayı tercih ederim," diye cevap veren Kâtip Bartleby'si geliyor insanın aklına ister istemez, Jenny Odell'in de aklına gelmiş elbette!) Son bölümde de, ütopik bir sosyal ağ hayalini sunuyor yazar.
Kısacası, başladığı gibi bitmiyor Hiçbir Şey Yapmama Kitabı. Kişisel gelişim kitabı kılığına girmiş aktivist bir kitap, siyasi bir manifestoyla karşı karşıyayız.
"Bu kitabı bitirdiğimde, başladığım zamankinden farklı biriydim. O yüzden bu kitabı kapalı bir bilgi aktarımı olarak değil, açık ve genişletilmiş bir deneme olarak görün. Bir akademik dersten ziyade, yürüyüşe çıkmaya bir davet bu."
Jenny Odell
Hiçbir Şey Yapmama Kitabı
çev. Bülent O. Doğan
Siren Yayınları, 2024, 262 s.
